Τα μεγάλα μυστήρια, της μυκηναϊκής Άμφισσας ζητούν απαντήσεις.
-Eίναι ο μοναδικός θολωτός τάφος Άμφισσας (στην θέση: Aμπλιανός), ο Τάφος του Ανδραίμονα και της Γόργης;
-Είναι ο λαξευτός θαλαμοειδής τάφος ( στους πρόποδες του Κόφινα), η γνωστή και ως: «Λυκότρυπα», ο Τάφος της μυθικής Άμφισσας;
-Πως συνδέεται η Άμφισσα 3,5 χιλιάδες χρόνια πριν, με τις κορυφές του Ταϋγέτου και του Ολύμπου;
-Tι κοινό μυστικό, συνδέει την Άμφισσα με την Τροία, αλλά και το Σούνιο της Μυκηναϊκής εποχής;
H Mυκηναϊκή Άμφισσα.
Eίναι ο μοναδικός θολωτός τάφος Άμφισσας (στην θέση: Aμπλιανός), ο Τάφος του Ανδραίμονα και της Γόργης;
Πρόκειται για βασιλικούς τάφους του οικιστή της Άμφισσας, βασιλιά της Καλυδώνας Ανδραίμονα και της συζύγου του Γόργης, κόρη του επίσης βασιλέα, Οινέα;
Γονείς του θρυλικού ήρωα του Τρωικού Πολέμου: Θόαντα;
Είναι το μυκηναϊκό, ταφικό οικοδόμημα που ανακαλύφθηκε τυχαία το 2014, η απαρχή της ιστορικής μας παρουσίας, στην Άμφισσα;
Ο Τάφος του Ανδραίμονα και της Γόργης.
Aλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ας μεταφερθούμε στο 1600-1100 π.Χ στη νότια ηπειρωτική Ελλάδα που περιλαμβάνει την Πελοπόννησο, και την ανατολική Στερεά Ελλάδα.
Ας πάμε πίσω, στα χρόνια της Μυκηναϊκής εποχής, στην Άμφισσα της προϊστορικής περιόδου. Των σκοτεινών αυτών χρόνων, με σημαντικότερη πηγή για την πολιτισμική γεωγραφία του τότε κόσμου, τα αρχαιολογικά ευρήματα.
Χαρακτηριστικό λοιπόν, της μυκηναϊκής εποχής, είναι οι οχυρές ακροπόλεις, που περιλαμβάνουν ανάκτορα. Τειχισμένες Ακροπόλεις, με τεράστιες σμιλευμένες πέτρες.
Ογκόλιθους, όπως αυτούς που βρίσκονται στο Κάστρο της Άμφισσας.
Την μυκηναϊκή ακρόπολη της Άμφισσας, που πάνω της οικοδομήθηκαν, γκρεμίστηκαν και ανοικοδομήθηκαν για περισσότερα από 3.000 χρόνια, αναρίθμητα οχυρωματικά έργα και ανάκτορα.
Οι Έλληνες της πρώτης χιλιετίας αισθάνονταν δέος βλέποντας τα ερείπια των μυκηναϊκών ακροπόλεων και απέδιδαν την κατασκευή τους στους Κύκλωπες.
Από εκεί προήλθε ο χαρακτηρισμός των μυκηναϊκών τειχών ως «κυκλώπειων». Στην Άμφισσα μέχρι σήμερα, τα «κυκλώπεια τείχη» είναι εμφανέστατα και επιβλητικά. Αποτελούν το θεμέλιο όλων των άλλων επιπρόσθετων κατασκευών από πάνω τους.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της μυκηναϊκής εποχής, είναι οι τρεις τύποι ταφικής αρχιτεκτονικής:
1. Ο λακκοειδής.
2. Ο λαξευτός θαλαμοειδής ή θαλαμωτός και
3. Ο θολωτός.
Οι θολωτοί τάφοι συγκαταλέγονται χωρίς αμφιβολία στα πιο λαμπρά και εντυπωσιακά αρχιτεκτονήματα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού.
Χωρίς αμφιβολία πρόκειται για βασιλικούς τάφους ή για τάφους υψηλών αξιωματούχων.
Τέτοιος τάφος είναι ο θολωτός τάφος Άμφισσας στην θέση: Aμπλιανός. «Μοναδικό εύρημα για τη Δυτική Λοκρίδα και ένα από τα ολιγάριθμα ταφικά μνημεία αυτής της κατηγορίας στη Στερεά Ελλάδα», όπως τον χαρακτηρίζει η Έλενα Κουντούρη (Δρ Αρχαιολόγος. Διευθύντρια Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων, ΥΠΠΟ)
Βασιλικός θολωτός τάφος.
Ο τάφος διαθέτει μακρύ δρόμο μήκους 9 μ. που οδηγεί σε κυκλικής κάτοψης θάλαμο, με εσωτερική μέγιστη διάμετρο 5,90 μ. Η θολωτή ανωδομή, η οποία ήταν κτισμένη με πλακοειδείς λίθους, έχει καταρρεύσει, ωστόσο τα τοιχώματα του θαλάμου διατηρούνται σήμερα σε ύψος σχεδόν 3 μ.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι ο τάφος χρησιμοποιήθηκε για περισσότερο από δύο αιώνες, από τον 13ο έως τον 11ο αι. π.Χ.
Φυσικά βρέθηκε μεγάλη ποσότητα από οστεολογικό υλικό, μεγάλος αριθμός αγγείων, κοσμημάτων, όπλων και οτιδήποτε άλλο συνόδευε τους επιφανείς νεκρούς αρχικά και τις πιθανές ανακομιδές ή ακόλουθες χρονικά, ταφές.
Ένας δεύτερος μυκηναϊκός τάφος, λαξευτός θαλαμοειδής προϋπάρχει και είναι γνωστός, στους πρόποδες του «Κόφινα».
Η γνωστή: «Λυκότρυπα». Ο τάφος αυτός, είναι μνημείο αρχαιότατης εποχής, χονδροειδούς τέχνης.
Μαζί με τα κυκλώπεια τείχη του Κάστρου αποτελεί μια από τις αρχαιότερες κατασκευές της Άμφισσας.
Είναι βράχος φυσικός, κωνοειδής και κομψός, που αποτελούσε σπήλαιο, για να διαμορφωθεί κατάλληλα και να χρησιμοποιηθεί σαν μνημείο σημαίνοντος προσώπου.
Η θύρα είναι φαρδιά και ψηλή. Στο βάθος του εσωτερικού υπάρχει μια λάρνακα λαξευμένη που χρησίμευε σαν τάφος.
Το μνημείο ανάγεται κατά στη Μυκηναϊκή εποχή, όταν οι τάφοι των βασιλέων και των αρχόντων κατασκευάζονταν έξω από τα τείχη των πόλεων.
Η τοπική παράδοση, κατά τον περιηγητή Μπυσσόν, ανέφερε πως η Λυκότρυπα ήταν ο τάφος του αιγυπτίου Φώκου, που έδωσε το όνομά του στη Φωκίδα.
Ο Σάθας αναφέρει πως υπήρχαν και άλλοι τάφοι που όμως καταστράφηκαν από τους κατοίκους της Άμφισσας για πορισμό λίθων.
Ένας από αυτούς, ο διασημότερος, σώθηκε γιατί θεωρήθηκε ιερός από τους Τούρκους.
Ο Άναξ της Άμφισσας.
Ανώτατος άρχοντας ενός μυκηναϊκού βασιλείου είναι ο wa-na-ka (ἄναξ). Ο οποίος κατοικεί στο μυκηναϊκό ανάκτορο. Χτισμένο στις πιο εξέχουσα θέση της Ακρόπολης της Άμφισσας.
Αποτελείται από συμπλέγματα κτηρίων και πλακόστρωτων υπαίθριων χώρων με κέντρο το λεγόμενο Μέγαρο.
Το κτιριακό συγκρότημα αυτό, δεν σώζεται σήμερα. Δεν αποκλείεται όμως, τα υπόγεια ή τα θεμέλιά του να αποκαλυφθούν σε μια μελλοντική ανασκαφή, στο Κάστρο της Άμφισσας.
Προδρομικές μορφές με πιθανή ανακτορική λειτουργία θεωρείται κτήριο στην Κρίσσα της Φωκίδας.
Πρώτος άναξ και οικιστής της Άμφισσας, αναφέρεται ο Ανδραίμονας. Βασιλιάς της Καλυδώνας (Aρχαιολογική θέση: Άνω Ευηνοχώρι Αιτωλοακαρνανίας). Σύζυγος της Γόργης, κόρης του επίσης βασιλιά της Καλυδώνας Οινέα.
Στην Άμφισσα αναφέρεται ότι είχε στηθεί ανδριάντας του, ενώ ο Παυσανίας αναφέρει ότι στην πόλη υπήρχε ο τάφος του, όπου είχε ταφεί μαζί του και η γυναίκα του Γόργη ( 10, 38, 4-6).
Βασιλικός τάφος, οπωσδήποτε. Μυκηναϊκό ταφικό αρχιτεκτόνημα, που χρονικά πρέπει να έγινε μετά τον Τρωικό Πόλεμο. Μιας και ο γιος του Ανδραίμονα και της Γόης, ο θρυλικός ήρωας Θόας, πολέμησε στην Τροία.
Οι αρχαιολόγοι χρονολογούν τον θολωτό τάφο της Άμφισσας, τον 13ο αιώνα π.Χ. Kάτι που συμπίπτει με την χρονολόγηση του Τρωικού Πολέμου 1194-1184 π.Χ. (Οι ερευνητές έχουν υποστηρίξει ότι η χρονολογία αυτή, που δίνει ο Ερατοσθένης, είναι η πιο αντιπροσωπευτική).
Με πραγματική πλέον την πιθανότητα: «ο θολωτός Τάφος της Άμφισσας, να είναι ο βασιλικός τάφος του Ανδραίμονα και της Γόργης». Ενώ δεν αποκλείεται στην εκεί γύρω περιοχή, να βρίσκονται και άλλοι βασιλικοί τάφοι.
Σχετικά με τον Θόαντα, που το όνομά του φέρει και κεντρική οδός, στην Άμφισσα, αναφέρεται στον «κατάλογο των πλοίων» της Ιλιάδας, πως πήρε μέρος στην εκστρατεία κατά της Τροίας, με 40 πλοία (Β 638).
Λέγεται επίσης ότι ήταν από αυτούς που μπήκαν μέσα στον Δούρειο Ίππο.
Ο Θόας ήταν ανιψιός του Μελεάγρου από τη μητέρα του.
Ο Απολλόδωρος γράφει ότι στην αυλή του κατέφυγε ο Οδυσσέας όταν τον κατεδίωξε ο Νεοπτόλεμος. Ο Οδυσσέας απέκτησε μαζί με την κόρη του Θόαντα ένα γιο, τον Λεοντόφονο.
Κατά τον Τρωικό Πόλεμο ο Θόας παραμόρφωσε το πρόσωπο του Οδυσσέα με χτυπήματα μαστιγίου, ώστε να μπορέσει ο πανούργος ήρωας να περάσει χωρίς να τον αναγνωρίσουν τις πύλες της Τροίας και να δει την Ελένη για να συνεννοηθεί μαζί της με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να αλώσουν την πόλη.
Μετά το τέλος του Τρωικού Πολέμου ο Θόας ή επέστρεψε στην Αιτωλία, είτε πήγε στην Ιταλία.
Στην δε Άμφισσα, αναφέρεται πως έφερε και έστησε, χάλκινο άγαλμα της Θεάς Αθηνάς, λάφυρο της Τροίας. Σε Ναό της, στην μυκηναϊκή ακρόπολη.
Κάτι όμως που αμφισβητεί ο Παυσανίας.
Η λατρεία των Διοσκούρων.
Η λατρεία των Διοσκούρων είχε σταδιακή αλλά ευρεία διάδοση από την Πελοπόννησο στην Άμφισσα αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα, μέχρι και πέρα από αυτή.
Δεν είναι σαφές εάν η Θεότητα αυτή λατρευόταν από τους Αμφισσείς, της μυκηναϊκής εποχής, αλλά επειδή στοιχεία της ιστορικής ελληνικής θρησκείας εντοπίζονται και στο Μυκηναϊκό Πολιτισμό, σε βαθμό που να μπορούμε να μιλάμε για συνέχεια της θρησκείας από τα προϊστορικά χρόνια, κάτι τέτοιο είναι πιθανό.
Προς τιμήν τους εορτάζονταν τα «Διοσκούρια» σε μια σειρά από αχαϊκές και δωρικές πόλεις, με γυμνικούς αγώνες και θυσίες.
Στην Σπάρτη και την Κυρήνη, το Άργος αλλά και την Αθήνα, όπου οι δύο Θεοί λατρεύονταν με το όνομα «Άνακες Παίδες» ή «Άνακτες Παίδες» και με το αυτό όνομα τελούντο μυστήρια προς τιμήν τους στην Άμφισσα της Λοκρίδος (Παυσανίας, 10.38.7).
Απορίας άξιο είναι το γιατί η συγκεκριμένη θεότητα να λατρεύεται ιδιαίτερα, στην μυκηναϊκή Άμφισσα.
Απαντήσεις ίσως δίνονται μελετώντας τις συμπτώσεις αναφορικά με την λατρεία των Διοσκούρων, στην Άμφισσα των Μυκηναϊκών χρόνων:
1. Κατά την παράδοση οι Διόσκουροι γεννήθηκαν μέσα στο όρος Ταΰγετος.
Από το οποίο, ή Άμφισσα σχετίζεται, με την θέση της στην Ιερή Γεωγραφία των Ελλήνων, όπως αποδεικνύεται παρακάτω.
2. Ο Θεός Ζεύς κανόνισε να ανεβαίνουν εκ περιτροπής στον Όλυμπο, ημέρα παρά ημέρα, ως αιώνια (ηλιακά) σύμβολα της κυκλικής ροής της θείας ουσίας μέσα σε αθάνατες και θνητές μορφές για την εξασφάλιση του Αενάου.
Για να αποτυπώσει αυτή την θαυμαστή αμοιβαία αιώνια αφοσίωσή τους, ο Θεός Ζευς τους εμφάνισε επιπρόσθετα στον ουράνιο θόλο ως αστερισμό των «Διδύμων».
Και με τον Όλυμπο ή Άμφισσα σχετίζεται, με την θέση της στην Ιερή Γεωγραφία των Ελλήνων, όπως αποδεικνύεται παρακάτω.
3. Σύμφωνα με διάφορους μύθους, οι Διόσκουροι έλαβαν μέρος στο κυνήγι του Καλυδώνιου κάπρου.
Η Καλυδώνα ήταν το βασίλειο του οικιστή της Άμφισσας Ανδραίμονα, όπως αναφέρεται παραπάνω.
Τα μεγάλα μυστήρια, της μυκηναϊκής Άμφισσας ζητούν απαντήσεις.
-Είναι ο λαξευτός θαλαμοειδής τάφος ( στους πρόποδες του Κόφινα), η γνωστή και ως: «Λυκότρυπα», ο Τάφος της μυθικής Άμφισσας;
-Πρόκειται για τον «χαμένο τάφο» της κόρης του Μάκαρος και ερωμένης του θεού Απόλλωνα;
-Είναι το γνωστό αυτό, μυκηναϊκό ταφικό μνημείο, το παλαιότερο και σπουδαιότερο αρχαιολογικό εύρημα;
Ο Τάφος της Άμφισσας.
Η ερωμένη του Απόλλωνα.
Όμως ο Παυσανίας στα Φωκικά ( 10, 38, 4-6), μιλάει και για έναν ακόμη τάφο. Αυτόν της Άμφισσας ( ; ).
Είναι άραγε ο λαξευτός θαλαμοειδής τάφος, στους πρόποδες του «Κόφινα», η γνωστή: «Λυκότρυπα», ο Τάφος της μυθικής Άμφισσας;
Tης κόρης του Μάκαρος και ερωμένη του θεού Απόλλωνα;
Οι αρχαιολόγοι βέβαια, δεν υποστηρίζουν κάτι τέτοιο. Μιας και δεν υπάρχει κανένα αρχαιολογικό εύρημα ή κείμενο της Γραμμικής Β γραφής.
Αυτό μπορεί να αλλάξει στο μέλλον, μπορεί να μην αλλάξει και ποτέ.
Ειδικά στο θέμα των τάφων, υπάρχει μια ιδιαίτερη προσοχή από τους ειδικούς επιστήμονες.
Ας θυμηθούμε την περίπτωση της Αμφίπολης, όπου εξακολουθεί να μην ταυτίζεται με τον Μέγα Αλέξανδρο αλλά και ακόμη αυτή των Βασιλικών Τάφων της Βεργίνας, όπου και αμφισβητείται ο Τάφος του Φιλίππου.
Τίποτα όμως δεν αποκλείει, τόσο ο «θολωτός Τάφος της Άμφισσας, να είναι πράγματι ο βασιλικός τάφος του Ανδραίμονα και της Γόργης», που χρησιμοποιήθηκε για δύο-τουλάχιστον ακόμη αιώνες, ως τάφος και άλλων διαδόχων ή επιφανών.
Αλλά και ο λαξευτός θαλαμοειδής τάφος, στους πρόποδες του «Κόφινα», η γνωστή: «Λυκότρυπα», να είναι επίσης, Τάφος της μυθικής Άμφισσας, μιας κόρης για την οποία τα ιστορικά στοιχεία έχουμε απολέσει για πάντα. Και στον οποίο ετάφησαν πολλοί.
Τα μεγάλα μυστήρια, της μυκηναϊκής Άμφισσας ζητούν απαντήσεις.
-Πως συνδέεται η Άμφισσα 3,5 χιλιάδες χρόνια πριν, με τις κορυφές του Ταϋγέτου και του Ολύμπου;
-Tι κοινό μυστικό, συνδέει την Άμφισσα με την Τροία, αλλά και το Σούνιο της Μυκηναϊκής εποχής;
To εκπληκτικής ακρίβειας, τρίγωνο.
Προϊστορική ετοιμολογία.
Την Μυκηναϊκή εποχή, η Άμφισσα φέρεται να σχετίζει το όνομά της, με την γεωγραφική της θέση.
Το εντυπωσιακό γεγονός, το να βρίσκεται επάνω σε μια ευθεία, που συνδέει την κορυφή του Ταυγέτου (Προφήτης Ηλίας), με την κορυφή του Ολύμπου (Μύτικας), 347,76 χλμ
Στην ευθεία όπου η Άμφισσα απέχει το ίδιο, τόσο από τον Ταΰγετο (173,66 χλμ), όσο ακριβώς και από τον Όλυμπο(174,10χλμ).
Έχει λοιπόν αμφί και ίσα, των προαναφερομένων σημείων απόσταση, και αποκαλείται γι αυτό: AΜΦΙΣΣΑ
Το εντυπωσιακό γεγονός των αποστάσεων επαναλαμβάνεται και στην μέτρηση της απόστασης Άμφισσας-Σουνίου, όπου κι εκεί, αυτή μετράται το ίδιο: στα 174,27 χλμ.
Το Σούνιο ως ιερός χώρος αναφέρεται ήδη στον Όμηρο, ενώ τον ίδιο τον ναό μνημονεύουν κάποιοι από τους τραγικούς αλλά και ο Αριστοφάνης.
Μυθολογικά φέρεται να είναι ο τόπος από τον οποίο αυτοκτόνησε ο Αιγέας, πατέρας του Θησέα.
Από τις ανασκαφές προέκυψαν στοιχεία που αποδεικνύουν κατοίκηση της ευρύτερης περιοχής ήδη από το 2800 π.Χ.
Στον ίδιο τον βράχο βρέθηκαν λατρευτικά αντικείμενα που παραπέμπουν σε τελετές στα μυκηναϊκά και γεωμετρικά χρόνια.
Η ευθεία όμως, στης οποίας ακριβώς στην μέση βρίσκεται η Άμφισσα, είναι και πλευρά ισοσκελούς τριγώνου.
Με κορυφή του τριγώνου, τον Όλυμπο και άλλη πλευρά την ευθεία που συνδέει την κορυφή του Ολύμπου (Μύτικα), με την Αρχαία Τροία, στην Ίλιδα, 330,77χλμ.
Βάση του τριγώνου είναι η εναπομείνασα ευθεία, που συνδέει την Τροία με τον Ταΰγετο, 474,36 χλμ.
Σχηματίζοντας έτσι: Ταΰγετος-Όλυμπος-Τροία, σχεδόν τέλεια, ένα ισοσκελές τρίγωνο, που παραπέμπει φυσικά στην Ιερή Γεωγραφία της Αρχαίας Ελλάδος.
Η σημασία τόσο του Ταϋγέτου, όσο και του Ολύμπου, στην μυκηναϊκή εποχή, δεν χρειάζεται να αναλυθούν, αφού είναι πασιφανές ότι ο μεν Ταΰγετος (= ταγεύω την γη, την εξουσιάζω), έχει σπουδαία λατρευτική θέση στον προϊστορικό αυτό, πολιτισμό.
O δε Όλυμπος, ως κατοικία των Θεών, λατρεύεται το ίδιο επίσης.
Έτσι, η επιλογή της γεωγραφικής θέσης της Άμφισσας εκτός του ότι πιθανότατα ονομάτισε την πόλη, την μυκηναϊκή εποχή, δεν είναι καθόλου τυχαία από τους κτήτορες της πόλης.
Τους Δωριείς προπάτορες, που έχτισαν και διατράνωσαν τον μυκηναϊκό πολιτισμό, στον ελλαδικό χώρο.
Θεόδωρος Χρ. Γκούμας.
Δημοσιογράφος.
Ανεξάρτητος. Μη εκτελεστικός Σύμβουλος Εκδόσεων.
Δημοσίευση Σχολίου