ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΜΦΙΣΣΑ 25.11.2013
ΝΟΜΟΣ
ΦΩΚΙΔΑΣ
ΔΗΜΟΣ
ΔΕΛΦΩΝ
ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ
Διεύθυνση:
Πλατεία Κεχαγιά
Τ.Κ. : 331
00 Άμφισσα
Τηλέφωνο:
2265350027
FAX:
2265350021
Α.Δ.Τ.: 99/2013
ΔΕΛΤΙΟ
ΤΥΠΟΥ
ΘΕΜΑ: Εκδήλωση για τα 71 χρόνια της
ολοσχερούς καταστροφής του Προσηλίου από τα Ιταλικά στρατεύματα κατοχής
26.10.1942.
Στις 26 Οκτωβρίου
1942 το Προσήλιο (Σεγδίτσα) Φωκίδας καταστράφηκε ολοκληρωτικά από τα Ιταλικά
στρατεύματα κατοχής, ως αντίποινα της μάχης της Ρεκκάς (Σεπτέμβριος 1942) στην
οποία οργανωμένη ομάδα αντιστασιακών εξολόθρευσε έναν Ιταλικό λόχο στρατιωτών.
Ήταν
η πρώτη πολεμική πράξη αντίστασης στην Ρούμελη και το πρώτο χωριό που
καταστράφηκε από τους Ιταλούς κατακτητές. Τον Μάρτιο του 2000 το Προσήλιο χαρακτηρίστηκε
Μαρτυρικό Χωριό.
Την Κυριακή 01.12.2013 ο Δήμος
Δελφών σε συνεργασία με τους Συλλόγους του χωριού, το Πολιτιστικό Σύλλογο
Προσηλίου, το Σύλλογο Φίλων της Ιεράς Μονής Προσηλίου Εθελοντικής Αιμοδοσίας
«Παναγία η Τριβολού» οργανώνουν εκδήλωση για τα 70 χρόνια από την πυρπόληση και
ολοκληρωτική καταστροφή του χωριού.
Επίσης θα τελεστεί
επιμνημόσυνη δέηση για τα θύματα της Ιταλο-Γερμανικής κατοχής.
Το
πρόγραμμα της εκδήλωσης ακολουθεί:
•
07.30 π.μ. Έναρξη Θείας λειτουργίας
•
10.15 π.μ. Πέρας Θείας λειτουργίας
• 10.30 π.μ. Επιμνημόσυνη δέηση στο μνημείο πεσόντων
Χαιρετισμός επισήμων
Εκφώνηση πανηγυρικού από
τον Χρήστο Φουσέκη του Κύρκου
Κατάθεση στεφάνων
Ενός λεπτού σιγή
Εθνικός Ύμνος
Ομιλία
του Δημάρχου Δελφών Νικολάου Δημ. Φουσέκη,
στην
τελετή μνήμης των 70 χρόνων από το κάψιμο του Προσηλίου (Σεγδίτσας),
από
τα Ιταλικά στρατεύματα κατοχής την 26η Οκτωβρίου 1942.
Προσήλιο,
Κυριακή 04.11.2012.
…Αγαπητοί
Συγχωριανοί Σεγδιτσώτες,
Το 1941 μπήκε νικηφόρα για τις Εθνικές μας
Δυνάμεις στην Αλβανία. Μία μετά την άλλη οι πόλεις και τα χωριά της Βορείου
Ηπείρου και της Νότιας Αλβανίας πέφτανε σε χέρια Ελληνικά. Ο Χίτλερ αποφάσισε να ξεκαθαρίσει το μέτωπο
της Ελλάδος όπου ο σύμμαχός του Μουσολίνι τα είχε βρει σκούρα. Σχετικά σύντομα
και παρόλη την ηρωική αντίσταση των τμημάτων μας στα μέτωπα της Μακεδονίας και
της Θράκης, η χώρα υποκύπτει. Στις 9 Απριλίου οι Γερμανοί μπαίνουν στη
Θεσσαλονίκη μέσω Σερβίας. Στις 20 Απριλίου 1941, ο στρατηγός Γεώργιος
Τσολάκογλου διοικητής του Γ΄ Σώματος Στρατού, υπογράφει – παρά την αντίθετη
απόφαση του Στρατάρχη Παπάγου - το πρώτο πρωτόκολλο ανακωχής με το Γερμανό
υποστράτηγο Ντίτριχ. Δύο μέρες νωρίτερα είχε αυτοκτονήσει ο πρωθυπουργός
Αλέξανδρος Κορυζής. Δεν άντεξε το βάρος του χάους που είχε αρχίσει να δημιουργείται
στη χώρα. 21 Απριλίου, ορκίζεται πρωθυπουργός ο Εμμανουήλ Τσουδερός από τον
Βασιλιά Γεώργιο τον Β΄. Δύο μέρες μετά, 23 Απριλίου 1941 και ενώ οι Γερμανοί
επελαύνουν παντού στη χώρα, Βασιλιάς και Κυβέρνηση καταφεύγουν στην Κρήτη και
από κει στην Αίγυπτο. Στην Κρήτη θα γραφτεί το τελευταίο τεράστιο έπος της
αντίστασης της Ελλάδας στην επέλαση του άξονα. Η μάχη της Κρήτης άρχισε στις 20
Μάιου 1941, και χρειάστηκαν 6.580 νεκροί Γερμανοί στρατιώτες, για να καμφθεί η
αντίσταση Ελλήνων, Άγγλων, Αυστραλών και Νεοζηλανδών και να καταληφθεί το
στρατηγικής σημασίας για τις μάχες στην Αφρική και τη μέση Ανατολή νησί μας,
μετά από 15 περίπου ημέρες. Η Ελλάδα
έχει καταληφθεί απ άκρον εις άκρον. Την Φωκίδα την αναλαμβάνουν οι Ιταλοί.
Εγκαθιστούν το αρχηγείο τους στην Άμφισσα.
Οι ηρωικοί αλβανομάχοι και οι υπερασπιστές
των βορείων συνόρων μας επιστρέφουν σταδιακά από τα μέτωπα. 84 Σεγδιτσώτες
έλαβαν μέρος σ΄αυτούς τους αγώνες. Γύρισαν όλοι πίσω γεροί εκτός από έναν. Το
Χαράλαμπο Ταλάντη ή Σαγονάκια που άφησε στα Αλβανικά βουνά ένα κομμάτι από το
κρανίο του και ένα άλλο από την ψυχή του. Η Σεγδίτσα τότε αριθμούσε πάνω από
1200 ψυχές. Ζούσαν εδώ, κτηνοτρόφοι και σχεδόν αυτάρκεις γεωργοί, αφού
καλλιεργούσαν κάθε σπιθαμή γόνιμης γης της μεγάλης εδαφικής περιφέρειας της
κοινότητάς τους. 220 περίπου σπίτια είχε το χωριό. Όλα με αποθήκες για τα
γεννήματα και στάβλους για τα ζωντανά τους. Ήταν μεγάλο και υπολογίσιμο το
χωριό για τα δεδομένα της εποχής και της Φωκίδας.
Απ τις πρώτες μέρες της κατοχής, ξεκίνησαν
οι προσπάθειες για τη δημιουργία αντάρτικου στην Ελλάδα. Από τους αξιωματικούς,
όσοι μπορούσαν, δραπέτευαν για την Αίγυπτο όπου είχε καταφύγει ο Βασιλιάς και η
Κυβέρνηση. Εκεί οι Σύμμαχοι δίναν τον υπέρ πάντων αγώνα ενάντια στις Στρατιές
του Γερμανού Στρατηγού Ρόμμελ. Το Διακύβευμα;
Ο έλεγχος των πετρελαίων της Αραβίας που δημιουργούσε τεράστιο
στρατηγικό πλεονέκτημα στην εξέλιξη του πολέμου. Μια μεγάλη μερίδα υψηλόβαθμων
αξιωματικών του Στρατού πίστευαν ότι δεν
έπρεπε να δημιουργηθεί αντάρτικο και για αυτό δεν έκαναν τίποτα προς αυτή την
κατεύθυνση. Διάφοροι όμως αξιωματικοί, κυρίως αντιβασιλικοί, όπως ο Ψαρρός και
ο Ζέρβας, ξεκίνησαν τις προσπάθειες ο πρώτος καταρχήν στη Μακεδονία και ο
Δεύτερος στην Ήπειρο. Στην Αθήνα διάφορες οργανώσεις, δημιουργήθηκαν. Υπήρξαν
όμως εξαρχής δύο κυρίαρχες τάσεις, οι
οποίες έμελλε να διαδραματίσουν το κυριότερο ρόλο στην αντίσταση το 1940 – 1944
αλλά και στον καταστροφικό εμφύλιο που ακολούθησε στη συνέχεια και μέχρι το
1949. Το Κ.Κ.Ε. δημιούργησε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και το
στρατιωτικό του σκέλος τον Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό Ελλάδας (ΕΛΑΣ). Έμελλε
να αποτελέσει το μαζικότερο και πλέον οργανωμένο αντάρτικο στρατό στην Ελλάδα.
Ελέγχθηκε απόλυτα από το ΚΚΕ, σε όλη τη διαδρομή του, και σκοπό είχε εκτός του
απελευθερωτικού αγώνα, την εφαρμογή στη χώρα του κουμουνιστικού συστήματος μετά
την απελευθέρωση. Από την άλλη μεριά, οι Σύμμαχοι. Με επικεφαλείς τους
κοσμοκράτορες τότε Βρετανούς. Θέλανε αναμφίβολα να κερδίσουν τον πόλεμο με τους
Γερμανούς και να ελευθερωθεί η Σύμμαχός τους πατρίδα μας. Θέλανε επίσης να κρατήσουν την Ελλάδα στη Δυτική Σφαίρα
Επιρροής για να εξασφαλίσουν τα δικά τους συμφέροντα στη περιοχή. Βοηθήσανε όλα
τα αντάρτικα σώματα συμπεριλαμβανομένου και του ΕΛΑΣ με κάθε είδους βοήθεια,
που ρίχνανε τα συμμαχικά αεροπλάνα κατά τη διάρκεια της κατοχής. Από την αρχή
της κατοχής δημιουργείται στην Ελλάδα από Βρετανούς πράκτορες σε συνεργασία με
Έλληνες αξιωματικούς, η οργάνωση «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ» που μετεξελίχτηκε στην οργάνωση
«ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ 2». Αυτή η οργάνωση αποτέλεσε και τον καταρχήν σύνδεσμο του
Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, με τις αντάρτικες οργανώσεις στην
Ελλάδα. Αργότερα όμως, το Φθινόπωρο του 1942 , για την καλύτερη οργάνωση του
αντάρτικου κινήματος στην Ελλάδα, αλλά και για το έλεγχο της κατάστασης μετά
την απελευθέρωση, το Συμμαχικό
Στρατηγείο, αποστέλλει στην
Ελλάδα, κατ αρχήν τρία κλιμάκια Βρετανών Αξιωματικών. Τα δύο πρώτα υποδέχτηκαν
Σεγδιτσώτες αντάρτες στη Γκιώνα (Καραλίβανος το πρώτο και Μήταλας το Δεύτερο).
Το τρίτο από λάθος έπεσε στην Ευρυτανία. Αυτή ήταν η κατάσταση που επικρατούσε
στην Ελλάδα το υπόλοιπο 1941 και το 1942 μέχρι το τέλος του Καλοκαιριού.
Το Σεπτέμβρη του 1942, μια ομάδα ανταρτών
στην οποία συμμετείχαν και οι κλαρίτες, φυγόδικοι Σεγδιτσώτες Δήμος Καραλίβανος
ή Φτεροδήμος ή Τζάθας, Θεοχάρης Πολύχρονος και Θύμιος Μπάφας ή Μπαρτάκης, που
είχαν ορκιστεί αντάρτες στον ΕΛΑΣ, μαζί με τους επίσης Σεγδιτσώτες Γιώργο
Φουσέκη και Κώστα Σαράντη, επιτίθενται και κατανικούν μια Ιταλική Διμοιρία που
ανέβαινε ανοήτως το φαράγγι της Ρεκκάς. Οι Ιταλοί στρατιώτες ανήκαν στο 44ο
Ιταλικό Σύνταγμα που είχε έδρα την Άμφισσα. Είχαν ξεκινήσει προς αναζήτηση
ανταρτών, αφού ήταν πλέον κοινό μυστικό στην περιοχή ότι συμμαχικά αεροπλάνα
έκαναν ρίψεις εφοδίων στη Γκιώνα για την υποστήριξη ανταρτών που υπήρχαν στα
βουνά. Στρατοπέδευσαν στη θέση «Μύλος» για να περάσουν τη νύχτα και δέχτηκαν
την επίθεση των ανταρτών την επομένη τα ξημερώματα. Από την επίθεση οι
περισσότεροι Ιταλοί σκοτώθηκαν επί τόπου. Τους υπόλοιπους οι αντάρτες τους
πήραν αιχμαλώτους μαζί τους. Σε δύο μέρες σκαπέτησαν Γκιώνα και Οίτη και
πέρασαν στην Υπάτη. Ένας Ιταλός που κατόρθωσε να ξεφύγει, έφτασε πρώτα στο
Ιταλικό φυλάκιο που ήταν στο «Μουκεχρί». Το ίδιο βράδυ ενημερώθηκε η Ιταλική Διοίκηση στην Άμφισσα. Την άλλη
μέρα Ιταλική δύναμη φτάνει στη Βίνιανη και στρατοπεδεύει στην είσοδο του
φαραγγιού. Δύο Ιταλικά αεροπλάνα κάνουν αναγνωριστικές πτήσεις στην περιοχή. Οι
Ιταλοί εντοπίζουν τα πτώματα με μια ομάδα ανιχνευτών που αποστέλλουν. Πριν τα
κατεβάσουν στην Άμφισσα, ανεβάζουν στο σημείο της μάχης, το φωτογράφο Μήτσο
Λαλλά από την Άμφισσα που τα φωτογραφίζει. Εδώ τελειώνει και η περιγραφή της
πρώτης μάχης που δόθηκε στην Ελλάδα από συγκροτημένο αντάρτικο σώμα εναντίον
των Ιταλών. Έμελλε να είναι καθοριστική για το μέλλον της Σεγδίτσας.
Το απόγευμα της ίδιας μέρας, οι Ιταλοί
ανεβαίνουν από τη Βίνιανη στη Σεγδίτσα και καίνε δύο σπίτια. Του Λουκά Μαργώνη
και του Ζήσου Παπαδήμα. Δεν πειράζουν κανένα άλλο. Επιστρέφουν στη Βάση τους
στη Βίνιανη. Τις επόμενες μέρες θα συνεχίσουν το ψάξιμο για τους αντάρτες και
θα διεξάγουν ανακρίσεις. Στο μεταξύ οι χωριανοί ξεθαρρεύουν. Δεν υπάρχει
άλλωστε προηγούμενο στην Ελλάδα για να μαντέψουν τι μπορεί να συμβεί. Μετά από
λίγες μέρες όμως οι Ιταλοί κυκλώνουν το χωριό. Καλούν τους χωριανούς στην πλατεία,
στο μεσοχώρι. Συγκεντρώνονται άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Τους άνδρες τους
κλείνουν στην Εκκλησία. Μαζί με τους ανήμπορους να περπατήσουν. Τα γυναικόπαιδα
τα μεταφέρουν με πορεία από τον Αϊ Βορίστη στην Άμφισσα. Ο ξεριζωμός έχει
συντελεστεί. Αργότερα στις 26 του Οκτώβρη του 1942 πυρπολούν και καταστρέφουν
ολοσχερώς τη Σεγδίτσα. Το πρώτο ολοκαύτωμα χωριού στην Ελλάδα, αφορούσε
αγαπητοί συγχωριανοί το χωριό μας. Η Σεγδίτσα ποτέ πια δεν θα γινόταν χωριό
όπως ήταν πριν τον ξεριζωμό.
Φίλοι και αγαπητοί συγχωριανοί,
Δεν υπήρξε, ίσως, στη Φωκίδα άλλο χωριό ή πόλη, που η περίοδος
της Ιταλογερμανικής κατοχής να το σημάδεψε τόσο βαθειά, όσο τη Σεγδίτσα. Η
Ρούμελη λόγω της φύσης του εδάφους της αλλά και του χαρακτήρα των κατοίκων της,
υπήρξε για μια ακόμα φορά στη νεώτερη ιστορία της χώρας, την περίοδο 1940 –
1944, ανταρτομάννα για την αντίσταση, και βασικό θέατρο διεξαγωγής του
αντάρτικου αγώνα κατά των κατακτητών. Η Φωκίδα, η καρδιά της Ρούμελης, ήταν
φυσικό να είναι στο επίκεντρο του δράματος που εκτυλίχτηκε εκείνα τα ζοφερά για
την πατρίδα μας χρόνια. Πληρώνοντας βέβαια το αντίστοιχο βαρύτατο τίμημα. Δεκάδες τα χωριά και οι πόλεις της
που πυρπολήθηκαν από τους κατακτητές. Εκατοντάδες οι εκτελέσεις κατοίκων της. Η Σεγδίτσα ήταν το πρώτο χωριό που
πυρπολήθηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Ιταλούς. Στις 26 του Οκτώβρη
του 1942. Ανήμερα του αϊ Δημητριού. Λίγες μέρες νωρίτερα, 700 περίπου
γυναικόπαιδα και υπερήλικες, αναγκάστηκαν να μετακινηθούν στην Άμφισσα.
Πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα. Οι άνδρες του χωριού, κλείστηκαν μαζί με
γερόντια ανήμπορα να μετακινηθούν, εδώ στην Εκκλησία του χωριού. Ήταν μαζί με
το ναό της Παναγίας στο μοναστήρι μας, τα μόνα κτήρια που δεν έκαψαν οι κατακτητές. Σκοπός, η
εκτέλεση. Πολλοί από τους ανήμπορους γέροντες ξεψύχησαν μέσα στην Εκκλησία. Οι
άνδρες μεταφέρθηκαν κρατούμενοι στην Άμφισσα και μετά στη Θήβα. Γλύτωσαν τελικά
και απελευθερώθηκαν σταδιακά μετά από τέσσερις περίπου μήνες. Ουδέποτε το χωριό
ξανάγινε όπως ήταν πριν τον πόλεμο. Κάποιες οικογένειες επέστεψαν εδώ και
χτίσαν τη ζωή τους πάνω στα αποκαΐδια. Ο επισκέπτης μπορεί και σήμερα και τώρα
να τα δει, περιδιαβαίνοντας τα σοκάκια. Κάποιες άλλες, εγκαταστάθηκαν στη
Βίνιανη. Εδώ πιο κάτω. Στον οικισμό που δημιουργήθηκε για να στεγάσει τους
άστεγους Σεγδιτσώτες μετά και τον εμφύλιο. Ένας μεγάλος αριθμός οικογενειών
έμεινε στην Άμφισσα. Έμελλε να αποτελέσει ένα από τα πλέον δυναμικά στοιχεία
της νέας Πόλης της Αμφίσσης, όπως αυτή διαμορφώθηκε κοινωνικά και οικονομικά
μετά τον πόλεμο και μέχρι σήμερα. Μια ολόκληρη γενιά Σεγδιτσιωτών, η γενιά των
γονιών μας, πάλεψε κατεστραμμένη, εδώ στην γενέθλια Γή μας, στη Βίνιανη ή στην
Άμφισσα να σταθεί στα πόδια της. Να δημιουργήσει οικογένειες. Από τη γενιά αυτή
είναι μετρημένοι στα δάκτυλα του ενός χεριού αυτοί που σπούδασαν. Τα παιδιά
τους όμως, η δικιά μας γενιά, και τα παιδιά των παιδιών τους, φρόντισε αυτή η
γενιά, να ανθήσουν. Να σπουδάσουν, να δημιουργήσουν δικές τους δουλειές, να
προκόψουν. Κανένα άλλο χωριό αγαπητοί συγχωριανοί δεν σημαδεύτηκε τόσο
καθοριστικά από την κατοχή, όσο το δικό μας.
Το έτος 2000, το χωριό μετά από ενέργειες
του Δήμου Αμφίσσης τότε και με την ουσιαστική συμβολή του χωριανού μας Θύμιου
Ταλάντη, το χωριό μας ανακηρύχτηκε «Μαρτυρικό Χωριό». Το 2001 ο Δήμος Αμφίσσης
εξέδωσε το πόνημα «ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΚΟ ΧΩΡΙΟ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ», του ίδιου
συγχωριανού μας Ευθυμίου Χ. Ταλάντη. Μια ακριβής περιγραφή των γεγονότων της
εποχής της καταστροφής του χωριού αλλά και του φόρου αίματος που πλήρωσε
συνολικά η Σεγδίτσα στην Κατοχή. Σήμερα με αυτή την απλή πλάκα, που σύντομα θα
γίνει μνημείο, 70 χρόνια μετά το ολοκαύτωμα, ο Δήμος Δελφών απονέμει την
πρέπουσα τιμή στη Γή των προγόνων μας.
Σας ευχαριστώ θερμά.
Νίκος Δημ. Φουσέκης
Δήμαρχος Δελφών
Άμφισσα, Νοέμβριος 2012.
Πηγές:
1.
«Ο Εφιάλτης της Εθνικής
Αντίστασης» - Θέμης Μαρίνος – Εκδόσεις Παπαζήση-Αθήνα 2003.
2.
«Άρης ο αρχηγός των ατάκτων» - Διονύσης
Χαριτόπουλος – Εκδόσεις Εξάντας – Αθήνα 1997.
3.
«Εθνική Αντίστασις
του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων Ψαρρού 1941 – 1944». – Γεωργίου Δ. Καϊμάρα –
Εκδόσεις ΓΕΣ – Αθήνα 1979.
4.
«Το πρώτο μαρτυρικό
χωριό της Ρούμελης» - Ευθυμίου Χ. Ταλάντη – Έκδοση Δήμου Αμφίσσης – Άμφισσα
2001.
5.
«Ο Καλλίας» -
Δημήτριος Μώκος – Αθήνα 2009.
6.
«Ο Δρόμος είναι
άσωτος…» - Γιώργος Χουλιάρας – Περικλής – Εκδόσεις Οιωνός, Λαμία 2006.
7.
«Ιστορία της
Αντίστασης 1940 – 45» - Εκδόσεις Αυλός, Αθήνα 1979.
ΑΠΟ
ΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ
Δημοσίευση Σχολίου